Haal het maximum uit je zonnepanelen

Door stroom te verbruiken op het moment dat ze door je panelen wordt geproduceerd, verlaag je je elektriciteitsfactuur. Met onze tips doe je dat optimaal.

Evelyne Deltenre en Philippe Mercier

Met de afschaffing van de terugdraaiende teller in Vlaanderen, Brussel en sinds 1 januari ook in Wallonië voor nieuwe installaties, en de invoering van het capaciteitstarief gekoppeld aan het piekverbruik in Vlaanderen, moeten we onze zonnestroom zo slim mogelijk aanwenden. Het zou immers zonde zijn om een deel van het voordeel van onze zelfgeproduceerde elektriciteit te verliezen. De oplossing?

Zelfverbruik, dus de energie die je zelf opwekt, meteen verbruiken.

Gemiddeld schat men dat als het vermogen van je installatie theoretisch de jaarlijkse behoeften van je gezin kan dekken, je in werkelijkheid slechts 30 % ervan zelf verbruikt. Dat wil zeggen dat je ongeveer 70 % aan het elektriciteitsnet teruglevert op het moment van productie en die 70 % op een ander moment van het net afneemt.

Tenzij je teller nog terugdraait, gaan de voordelen van je productie dus gedeeltelijk verloren. Je krijgt over het algemeen een zeer lage terugleververgoeding van je leverancier voor de stroom die je op het net zet. Terwijl jij de volledige prijs aangerekend krijgt voor wat je ervan afneemt. Een voorbeeld (Belgisch gemiddelde in mei 2024): je betaalt een gemiddelde prijs van € 0,30/kWh (inclusief netkosten en taksen) voor de elektriciteit van het net, maar je krijgt slechts € 0,02 tot 0,04/kWh voor de stroom die je op het net zet. Dit verlies kun je beperken met de volgende tips.

1   HOU JE PRODUCTIECURVES BIJ

Je stroomproductie hangt niet alleen af van het vermogen, de oriëntatie en de hellingshoek van je panelen, maar ook van het seizoen en de hoeveelheid zon op een bepaald moment van de dag. De panelen produceren meer in de zomer (het grootste deel van de jaarproductie) dan in de winter; meer op zonnige dan op bewolkte dagen; en ook meer op de helderste momenten van de dag: gemiddeld tussen 11 en 15 uur als de panelen op het zuiden liggen, rond 10 uur ‘s ochtends in het oosten en tussen 15 en 16 uur in de namiddag in het westen. Idealiter pas je je verbruikstijden dus aan.

Er bestaan verschillende hulpmiddelen om je installatie te monitoren. Log in op het portaal van de fabrikant van je omvormer en maak een account aan. Zo kun je jouw productie bekijken via internet, je smartphone of tablet. Er bestaan ook monitoringssystemen voor je installatie, zoals je kunt lezen op pagina 58, en apps van energieleveranciers. Ook regelmatig je productie en verbruik bijhouden met een notitieboekje of Excel-spreadsheet werkt.

Observeer deze elementen en hou verder ook het weer in de gaten. Zo kun je bepalen op welke momenten je de grootste energievreters moet laten draaien en je eigen verbruik moet verhogen.

2   KEN JE APPARATEN

Ga het vermogen van je apparaten na. Zo weet je hoe je je verbruik kunt verdelen.

Raadpleeg hiervoor de technische fiches van alle elektrische apparaten bij jou thuis. Er bestaat ook een meer nauwkeurige manier: een wattmeter, die ongeveer € 20 kost bij aankoop. Dit meetapparaatje plaats je in een stopcontact. Vervolgens sluit je een toestel aan en de wattmeter vertelt je het vermogen ervan, alsook het verbruik in werking en in stand-by.

3   OVERDAG WARM WATER PRODUCEREN

Maak je je warm water nog steeds met een klassieke elektrische boiler aan? Verschuif de werking ervan dan naar de meest zonnige uren van de dag. Zo kun je je zelfverbruik met 13 % verhogen. Installeer daartoe een timer in de meterkast of plaats gewoon een timer (ongeveer € 25) tussen de boiler en het stopcontact. Koop er wel een die het vermogen van je elektrische boiler aankan.

Bij een warmtepompboiler is het vermogen lager (maximaal 600 W). Hij zal dus minder snel of minder vaak de piekproductie van je panelen overschrijden, maar je kunt nog steeds de ingebouwde programmering zo instellen om hem te laten werken op de meest gunstige momenten. Dit is vooral handig als de buitentemperatuur hoger is; laat je warmtepomp dus liever in de namiddag werken, veeleer dan in de vroege ochtend, want hij benut de warmte van de buitenlucht.

4   VERBRUIKSPIEKEN VERMIJDEN

Dit is vooral belangrijk in Vlaanderen, waar het capaciteitstarief van toepassing is. Maar ook elders is het nuttig als je je productie niet wilt overschrijden en geen stroom van het net wilt afnemen. Het is handig om daarbij het vermogen van je apparaten te kennen. Laat meerdere apparaten met een hoog verbruik niet tegelijk werken als je verbruikspieken wilt vermijden. Vooral omdat sommige apparaten een vermogen hebben dat zonnepanelen moeilijk alleen kunnen dekken.

Verbruikspieken zijn in het geval van een wasmachine bijvoorbeeld ook afhankelijk van het gekozen programma. Een cyclus van 30°C of 40°C heeft een piek van vol vermogen aan het begin van het programma die ongeveer een kwartier duurt, terwijl een cyclus op hoge temperatuur (65°C) meerdere pieken heeft om het water op te warmen. Wil je dus een droogkast, die vrijwel de hele tijd op vol vermogen werkt, op hetzelfde moment laten draaien als je wasmachine op 40°C? Wacht dan beter zo’n twintig minuten.

5   STEL HET GEBRUIK VAN BEPAALDE APPARATEN UIT

Heb je vastgesteld wat de meest productieve periodes van je zonnepanelen zijn en welke apparaten het meeste stroom verbruiken? Verschuif dan het gebruik van deze apparaten naar die momenten. Dit is perfect haalbaar voor je was- of vaatwasmachine. Als je overdag nooit thuis bent, kun je de “uitgestelde start”knop gebruiken. Sommige kun je zelfs via een app vanop afstand bedienen. Via energiemonitoringsystemen kun je ook, voor zover je dat in je programmatie aangeeft, bepaalde apparaten alleen inschakelen als je zonnepanelen voldoende stroom opwekken.

Het is natuurlijk moeilijker om dingen in te schakelen die je aanwezigheid vereisen. Maar volgens onze schatting kan het zelfverbruik met 50 tot 135 kWh per jaar toenemen door bijvoorbeeld koken en strijken minstens twee dagen per week naar de juiste zonuren te verschuiven (dus 1,4 tot 3,8 % van een gemiddeld jaarverbruik van 3 500 kWh).

Deze verschuiving in verbruik is alleen echt nuttig in de lente (voor zover het dan ook zeer zonnig is) en de zomer. Het heeft niet veel zin om je gewoonten tijdens de wintermaanden aan te passen. De zonnepanelen produceren dan sowieso te weinig om het verbruik van je grote huishoudelijke apparaten te dekken.

6   LAAD JE AUTO LANGZAAM OP

Laad je auto gelijkmatig op gedurende de dag in plaats van een snellader te gebruiken. Die laatste verbruikt namelijk de maximale stroom die nodig is om in een korte periode op te laden. Dit kunnen panelen onmogelijk dekken, zelfs in volle zomer. En je verbruikspieken gaan

de hoogte in. In Vlaanderen is de gemiddelde maandelijkse piek 4,26 kW. Als je je batterij oplaadt met een vast vermogen van 11 kW, zal de piek naar dit niveau stijgen. Dus met een capaciteitstarief van € 39,93/jaar (exclusief btw) per kilowatt. Als je van een piek van 4,26 kW (€ 170), overgaat naar een piek van 11 kW vanwege je auto, loopt je factuur op tot € 439,23/jaar (exclusief btw).

7   EEN BATTERIJ KOPEN?

Een batterij is voorlopig financieel nog niet interessant, ook al is ze in prijs gedaald. Voor een batterij van 10 à 15 kWh betaal je zo’n € 600 per kWh. Een kleiner model kost

€ 700 à 850 per kWh aan opslag. De terugverdientijd bedraagt zo meer dan 10 jaar. En je bent niet zeker dat de batterij haar oplaadcapaciteit zo lang zal behouden. Tegen die prijs is het veel rendabeler om een klassieke elektrische boiler te vervangen door een warmtepompboiler. Dat is ook een manier om energie op te slaan.

Een batterij is nog minder rendabel als je wilt investeren in een elektrische auto. Door het opladen ervan te moduleren kun je je zelfverbruik met 10 tot 40 % verhogen (40 % bij een zonnepaneelinstallatie van 10 kWp).