Efficiëntie van warmtepompen
3 mythes ontkracht
Bij extreem koud weer kunnen warmtepompen soms minder efficiënt lijken, vooral in vergelijking met gasketels. Onze energie-expert, Philippe Mercier, ontkracht enkele veelvoorkomende misvattingen.
Alain Vom Berge
1. Warmtepompen werken niet als het vriest – FOUT
Er wordt soms gedacht dat warmtepompen niet werken in koude klimaten, maar dat is niet juist.
In Europa zijn het juist de koudste landen — Zweden, Finland en Noorwegen — waar warmtepompen het populairst zijn.
Deze drie Scandinavische landen moeten niet alleen ijzige winters verduren, maar tellen ook het hoogste aantal warmtepompen per huishouden: meer dan 40 per 100 huishoudens. Sinds begin 2000 hebben deze landen zelfs vooropgelopen in het gebruik van warmtepompen, en hun succes blijft aanhouden.
De grafiek laat zien dat een standaard luchtwarmtepomp zelfs op extreem koude dagen, wanneer de temperatuur tot -20°C zakt, nog steeds werkt met een COP van ongeveer 2. Dat betekent dat hij twee eenheden warmte levert voor elke eenheid verbruikte elektriciteit om te kunnen werken.
Omdat temperaturen van -20°C in België zelden voorkomen, mogen we stellen dat de COP van warmtepompen in België bijna altijd hoger dan 2 zal zijn.
Onze testresultaten van lucht-luchtwarmtepompen van de afgelopen negen jaar laten COP-waarden zien die variëren van 3,1 tot 4,6 bij een buitenlucht van 2°C en een vereiste binnentemperatuur van 20°C. Als de buitentemperatuur stijgt naar 7°C, varieert de COP tussen 4,3 en 6,6.
Voor locaties waar het regelmatig vriest, bestaat er tegenwoordig ook zoiets als een koudeklimaatwarmtepomp. Dit soort warmtepompen gebruikt koelmiddelen met een lager kookpunt dan standaardmodellen en zijn daardoor geschikt voor winters waarbij de temperaturen zouden zakken tot -26°C.
Ook geothermische warmtepompen – die warmte onttrekken aan de grond via een netwerk van horizontale of verticale leidingen – kunnen nuttig zijn in een kouder klimaat. De bodem houdt immers een bepaalde warmte vast tijdens de winter. Het gebeurt zelden dat de temperaturen er zo laag kunnen zakken als die van de gewone buitenlucht. In die zin vormen ze dus een interessant alternatief voor een luchtwarmtepomp.
2. Warmtepompen zijn zo inefficiënt in de winter dat je beter een gasketel houdt – FOUT
Veldstudies uitgevoerd in Zwitserland, Duitsland, het VK, de VS, Canada en China weerleggen deze bewering.
Weliswaar is het zo dat het rendement van een warmtepomp afneemt naarmate de buitentemperatuur daalt, maar dat blijft aanzienlijk hoog en in alle gevallen hoger dan dat van verwarmingssystemen op fossiele brandstoffen en gewone elektrische verwarming, waarvan het rendement (de COP) respectievelijk kleiner of gelijk aan 1 is.
Verwarmingsketels op fossiele brandstoffen halen nooit 100% efficiëntie omdat een deel van de warmte verloren gaat in de rookgassen. Gasketels halen doorgaans een rendement van ongeveer 85%, wat neerkomt op een COP van 0,85.
Warmtepompen leveren zelfs bij temperaturen ver onder het vriespunt minstens twee eenheden warmte voor elke eenheid verbruikte elektriciteit. Een COP van 2 of hoger betekent dus een rendement van minimaal 200%, en vaak zelfs veel meer.
3. Warmtepompen werken alleen met vloerverwarming – FOUT
Vloerverwarming voor lage temperatuurverwarming werkt zeer goed met een warmtepomp, die dan efficiënter werkt. Maar lage temperatuurverwarming betekent niet noodzakelijk vloerverwarming. Warmtepompen gaan ook heel goed met radiatoren.
Soms is het wel nodig om de radiatoren te upgraden. De afgelopen jaren hebben verwarmingsinstallateurs ze echter vaak te groot voorzien om zo voldoende marge in te bouwen en zeker genoeg warmte te kunnen leveren.
Wanneer de woning dan beter wordt geïsoleerd, blijken deze oorspronkelijke radiatoren vaak groter te zijn dan nodig. En dan kun je sommige radiatoren gewoon als dusdanig behouden.
Kan lagetemperatuurverwarming bij jou thuis?
Wel, als je de temperatuur van het water dat uit je ketel komt kunt instellen op 50°C en zonder problemen de winter kunt doorkomen, is het zeer waarschijnlijk dat je huidige systeem in de toekomst geschikt is voor een warmtepomp zonder dat je moet investeren in nieuwe radiatoren.
Rendabel of toch niet?
Onze expert heeft drie mythes over warmtepompen ontkracht, maar je mag er toch niet zomaar van uitgaan dat zo’n warmtepomp altijd voordeliger uitvalt. Je moet immers ook rekening houden met de initiële investering en de prijsverschillen tussen elektriciteit en fossiele brandstoffen.
Een warmtepomp werkt namelijk op elektriciteit. En die is momenteel de duurste energiebron, in vergelijking met gas en stookolie, die nog steeds het meest worden gebruikt om woningen te verwarmen.
Uiteindelijk vallen warmtepompen, vooral lucht-water- en grondwatermodellen, minder voordelig uit omwille van de hoge initiële investering. Als er premies beschikbaar zijn, kunnen die dat onvoldoende compenseren.
Als we de balans opmaken voor een lucht-luchtwarmtepomp, komen we wel in de buurt van die voor een gas- of stookolieketel, op basis van onze laatste vergelijkingen van de verschillende verwarmingssystemen (inclusief afschrijving).
Dit is vooral te danken aan de lage investeringskosten en het veel hogere rendement van een warmtepomp in vergelijking met een verwarmingsketel, vooral in het tussenseizoen, dus in de herfst en lente.
